κραχ

Χρηματιστηριακός όρος, ο οποίος δηλώνει τη μεγάλη και απότομη πτώση των τιμών του χρηματιστηρίου. Η πτώση αυτή προκαλείται από πανικό, εξαιτίας διαφόρων οικονομικών, δημοσιονομικών ή πολιτικών γεγονότων. Ο όρος κ. χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1873 στη Βιέννη, όταν, κατά τη λεγόμενη Μαύρη Παρασκευή, πλούσιοι μετατράπηκαν σε φτωχούς μέσα σε διάστημα λίγων ωρών. Άλλο αξιοσημείωτο κ. είναι εκείνο που προκλήθηκε από την υπόθεση του Παναμά (1889), όταν δηλαδή αποκαλύφθηκαν πολλές περιπτώσεις εξαγοράς συνειδήσεων βουλευτών και υπουργών, δημιουργώντας στην κοινή γνώμη κλίμα δυσπιστίας προς κάθε βιομηχανική ή άλλη επένδυση. Σημαντικότερο, ωστόσο, όλων ήταν το κ. της Νέας Υόρκης (1929), όπου σε διάστημα δέκα ημερών, μετοχές αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων άλλαξαν χέρια και τεράστιες περιουσίες εξανεμίστηκαν. Στους νεότερους χρόνους, το κ. του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης το 1987 ήταν από τα σημαντικότερα, καθώς και αυτό του 1997 που έπληξε τα χρηματιστήρια της νοτιοανατολικής Ασίας. Στη χώρα μας, χωρίς να έχει ακριβώς τα χαρακτηριστικά του κ., ανάλογο φαινόμενο σημειώθηκε στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών το 2000. Το οικονομικό κ. του 1929. Το κ. του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης στις 29 Οκτωβρίου 1929 σήμανε την έναρξη μιας περιόδου βαθιάς οικονομικής κρίσης, που συγκλόνισε το σύνολο της αμερικανικής οικονομίας και επηρέασε το παγκόσμιο σκηνικό. Οι πτωχεύσεις και το κλείσιμο των εργοστασίων ήταν καθημερινά φαινόμενα, ενώ ταυτόχρονα εκατομμύρια άνθρωποι παρακολουθούσαν την εξανέμιση των περιουσιών μιας ζωής και εκατομμύρια εργάτες έμεναν άνεργοι, χωρίς να διαθέτουν κάποιον άλλο πόρο συντήρησης. Η γεωργία, που αντιμετώπιζε ήδη προβλήματα, καταστράφηκε ολοκληρωτικά και τα ποσοστά των εξαγωγών έφτασαν σε χαμηλότατο επίπεδο. Τα αίτια της καταστροφής εντοπίζονται, κυρίως, στην υπερβολική ευημερία που ακολούθησε μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και ιδιαίτερα στο γεγονός ότι η παραγωγική ικανότητα των HΠA υπερέβαινε τη δυνατότητα απορρόφησης της εσωτερικής αγοράς. Οι εξωτερικές αγορές, από την άλλη πλευρά, απορροφούσαν πολύ λιγότερα από το πραγματικό τους δυναμικό, αντιδρώντας έτσι στον αμερικανικό προστατευτισμό. Η αχαλίνωτη τοκογλυφία, η άνιση επέκταση των πιστώσεων και, τέλος, η ευκολία του συστήματος πωλήσεων με δόσεις, συνέβαλαν στην αποδιοργάνωση του αμερικανικού οικονομικού συστήματος. Η κρίση δεν ήταν μόνο οικονομική, ήταν ταυτόχρονα κοινωνική και ηθική, εφόσον επέβαλε την προσαρμογή σε έναν νέο τρόπο ζωής, ο οποίος είχε εισβάλει απότομα μέσω της ραγδαίας διάδοσης από τα μέσα επικοινωνίας. Πανοραμική άποψη του χρηματιστηρίου της Τζακάρτα, το οποίο γνώρισε το 1997 τις συνέπειες του κραχ που έπληξε τα χρηματιστήρια της νοτιοανατολικής Ασίας (φωτ. ΑΠΕ).

* * *

το

1. ραγδαία πτώση τών τιμών τού χρηματιστηρίου, που προκαλείται από πανικό λόγω διαφόρων οικονομικών, δημοσιονομικών ή πολιτικών συμβάντων

2. πτώχευση μεγάλης επιχείρησης.

[ΕΤΥΜΟΛ. < γερμ. Krach < γερμ. ρ. krachen «προκαλώ δυνατό θόρυβο». Η λ. μαρτυρείται από το 1896 στην εφημερίδα Εστία].